Pulsoksymetr - działanie, rodzaje, zastosowanie
Pulsoksymetr to urządzenie, które pozwala kontrolować stan zdrowia pacjentów, a jego pomiary są istotną informacją na temat funkcjonowania organizmu. Ten artykuł odpowie na pytanie, czym jest pulsoksymetr, jak działa, jakie jest jego zastosowanie i co dokładnie pokazuje pulsoksymetr.
Jak działa pulsoksymetr?
Pulsoksymetr to urządzenie elektroniczne służące do nieinwazyjnego pomiaru saturacji krwi, czyli do określenia stopnia wysycenia krwi tlenem. Narzędzie wyposażone jest w diody emitujące światło o różnej długości fali, które to przechodzi przez tkanki i następnie odbierane jest przez detektor, który znajduje się po drugiej stronie pulsoksymetru.
Podczas przenikania światła urządzenie dokonuje badania saturacji krwi. Tlen w organizmie, dzięki hemoglobinie, transportowany jest do wszystkich komórek. We krwi znajdziemy zarówno hemoglobinę, do której przyłączony jest tlen, jak i taką, która nie jest połączona z cząsteczkami tlenu (hemoglobina zredukowana). Urządzenie mierzy stopień pochłaniania światła i oblicza udział hemoglobiny nasyconej tlenem w stosunku do ogólnej ilości hemoglobiny we krwi.
Do czego służy pulsoksymetr?
Niewystarczający stopień nasycenia krwi tlenem stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Tlen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania narządów, gdyż bez niego ich praca zostaje zaburzona i stopniowo zachodzą w nich nieodwracalne zmiany, w efekcie których może nastąpić śmierć. Spadek natlenienia krwi może być powiązany z nieprawidłowym funkcjonowaniem płuc i rozwijającą się niewydolnością oddechową, która uniemożliwia rozprowadzenie tlenu do wszystkich komórek i tkanek organizmu.
Pulsoksymetr zazwyczaj używany jest przez osoby, które zagrożone są niskim ciśnieniem cząstkowym tlenu we krwi, czyli u osób, które są dotknięte:
- chorobami układu oddechowego,
- chorobami układu sercowo-naczyniowego,
- cukrzycą,
- bezdechem sennym,
- czy nadciśnieniem.
Ponadto, z pulsoksymetru powinny regularnie korzystać także osoby przewlekle chore, kobiety w ciąży, a także sportowcy wyczynowi oraz osoby pracujące na wysokościach.
Spadek saturacji występuje także u osób zakażonych wirusem SARS-CoV-2. Osoby chore na Covid-19 mogą nie czuć, iż są niedotlenione i nie odczuwają żadnych dolegliwości związanych z chorobą (np. bólu w klatce piersiowej) – jest to tak zwana cicha hipoksja. Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Zdrowia, pulsoksymetry mają otrzymywać pacjenci z pozytywnym wynikiem testu na obecność koronawirusa. To lekarz rodzinny wskazuje taką osobę. Dzięki temu nawet pacjenci chorzy bezobjawowo mogą na czas wykryć początki niewydolności oddechowej i rozpocząć leczenie.
Jaki jest najlepszy przyrząd do mierzenia saturacji?
Na rynku dostępne są pulsoksymetry stacjonarne, nadgarstkowe i napalcowe.
Pulsoksymetr napalcowy odznacza się niewielkim rozmiarem i dużą mobilnością, co sprawia, że tego typu pulsoksymetry znajdują zastosowanie nawet w warunkach domowych. A jak działa pulsoksymetr napalcowy? Urządzenie to nakłada się na palec wskazujący lub środkowy, a następnie odczytujemy procentowy wynik saturacji, który pojawił się na wyświetlaczu. Jak stosować pulsoksymetr napalcowy? Należy pamiętać przy zakładaniu, aby końcówka palca znalazła się w samym środku urządzenia, a dłoń powinna być sucha i ciepła (na paznokciach nie powinno być lakieru) - w przeciwnym razie możemy uzyskać nieprawidłowy pomiar.
Pulsoksymetr nadgarstkowy to specjalne urządzenie, przeznaczone dla noworodków z niską masą urodzeniową, niemowląt i małych dzieci. Zazwyczaj umieszczany jest w zegarkach lub opaskach sportowych. Jest to system o nieco innym mechanizmie działania, który polega na odbiciu światła od hemoglobiny, które następnie jest wykrywane przez czujnik.
Natomiast pulsoksymetr stacjonarny to większe urządzenie, które zazwyczaj spotkać można na oddziałach ratunkowych, oddziałach intensywnej terapii, w domach opieki, szpitalach i gabinetach lekarskich i innych placówkach medycznych, a także podczas operacji oraz w trakcie, jak i po zakończeniu znieczulenia ogólnego. Za pomocą pulsoksymetru stacjonarnego zmierzymy nie tylko saturację krwi, ale to urządzenie elektroniczne służy również do mierzenia ciśnienia krwi, pulsu i temperatury ciała.
Jak czytać wyniki pomiaru saturacji krwi?
Pomiar saturacji krwi informuje nas o nasyceniu krwi tlenem. Normy saturacji uzależnione są od wieku i stanu zdrowia pacjenta. A co oznacza wynik procentowy, który pojawia się na wyświetlaczu?
- Wynik pomiaru osiągający 99-95% - to prawidłowa wartość saturacji, aczkolwiek u osób starszych (powyżej 70. roku życia) prawidłowa saturacja może być nieco niższa – 94-98%.
- Poziom saturacji poniżej 95% to sygnał o rozwijającym się niedotlenieniu organizmu i oznacza, że konieczne będzie bardzo szczegółowe monitorowanie saturacji oraz obserwacja stanu zdrowia pacjenta. Aczkolwiek, osoby cierpiące na choroby układu oddechowego czy palacze mogą mieć zaniżoną saturację.
- Niska saturacja to wynik obejmujący nasycenie krwi tlenem poniżej 90%. Może to oznaczać ciężką niewydolność oddechową i wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, gdyż prowadzić to może do nieodwracalnych zmian w organizmie, a nawet do śmierci.
Wyniki pomiaru pulsoksymetrem mogą również informować o możliwości wystąpienia u pacjenta hipoksemii, czyli niedotlenienia organizmu związanego z niską zawartością tlenu w krwi tętniczej.
Co ważne, wysycenie krwi tlenem może być niższe podczas przebywania na dużych wysokościach – z tego powodu zakres kalibracji tych urządzeń wynosi od 70% do 100%. Dokładność badania może być zaniżona u osób, u których występuje podwyższony poziom karboksyhemoglobiny, methemoglobiny lub bilirubiny.
Warto pamiętać, że na dokładność pomiaru może wpłynąć kilka czynników, np. nadmierny ruch pacjenta podczas wykonywanego badania, choroby płytki paznokciowej, nieodpowiednie miejsce założenia czujnika, występowanie okluzji żylnej, wykonanie pomiaru w chłodnym miejscu czy wystawienie pulsoksymetru na zbyt mocne naświetlenie.
Tuż obok pomiaru saturacji, na wyświetlaczu pojawi się także puls, który oznacza liczbę uderzeń serca w ciągu minuty. Prawidłowa częstotliwość pracy serca wynosi 60-100 uderzeń w ciągu minuty.
Pulsoksymetr - podsumowanie
Regularne badanie pulsoksymetrem jest istotne w przypadku pacjentów z przewlekłymi chorobami, u osób z problemami z układem oddechowym i sercowo-naczyniowym, osób z nadciśnieniem lub cukrzycą, osób wymagających stałej opiek i kobiet ciężarnych, gdyż niedotlenienie organizmu może mieć tragiczne skutki dla organizmu. Dzięki badaniu w porę wykryje się wszelkie anomalie i będzie można zapobiec nieodwracalnym skutkom braku tlenu.
